20-dən çox ölkənin QHT-ləri Cənubi Qafqaz regionunda ekoloji ədalətlə bağlı bəyanat yayıb
Dünyanın 22 ölkəsindən 49 qeyri-hökumət təşkilatı (QHT) və ekofəal Ermənistanın dağ-mədən sənayesində beynəlxalq ekoloji norma və standartları pozaraq həyata keçirilən işlərin dünyanın ekosistemini pozmasına dair bəyanat yayıb.
“Report” xəbər verir ki, onlar Cənubi Qafqaz regionu üçün ekoloji ədalət tələb edirlər.
Bəyanatda deyilir ki, BMT təmiz, sağlam və davamlı ətraf mühiti əsas insan hüququ kimi tanıyır:
“Qlobal ictimaiyyətin BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olmaq üçün səfərbər olduğu, ekoloji problemlərin həlli üçün səylərini gücləndirdiyi bir vaxtda Ermənistanın bu hərəkətləri Transsərhəd Çaylar Konvensiyası və BMT-nin Avropa İqtisadi Komissiyasının Transsərhəd Kontekstdə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi Konvensiyasının (Espoo Konvensiyası) tələblərini ciddi şəkildə pozur. Yaxın zamanda COP29-un Cənubi Qafqaz regionunda, Azərbaycanda keçiriləcəyini nəzərə alaraq, Ermənistan da ətraf mühitə ziyan vuran əməllərdən çəkinməli, bununla da beynəlxalq konvensiyalardan irəli gələn öz öhdəliklərini yerinə yetirməlidir”.
Bəyanatda Ermənistan hökuməti və Ermənistanın dağ-mədən sənayesi müəssisələrinin məxsus olduğu özəl şirkətlər həmin müəssisələrdə təftiş, qiymətləndirmə və monitorinq işləri aparmaq üçün ekologiya və sağlamlıq sahəsində ixtisaslaşmış beynəlxalq ekspertlərə, o cümlədən qonşu ölkələrdən olan ixtisaslaşmış QHT-lərə şərait yaratmağa çağırılır:
“Xarici QHT-lər Amuldağ mədənində işlərin dərhal dayandırılması ilə bağlı Azərbaycanın və Ermənistanın vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının müraciətinə həmrəy olduqlarını da bəyan edirlər. Son vaxtlar Azərbaycan QHT-lərinin bəyanatlarının xarici ölkələrdə, o cümlədən Ermənistandan ciddi rezonans doğurması müşahidə edilir. Xarici QHT-lər Ermənistandan ekoloji öhdəliklərini yerinə yetirməyi tələb edirlər.
“Biz, aşağıda imza edən xarici ölkələrin vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları və fəalları Ermənistan Respublikasının dağ-mədən sənayesində beynəlxalq ekoloji norma və standartları pozaraq həyata keçirilən işlərin ekologiyaya vurduğu ciddi ziyanla bağlı dərin narahatlığımızı bildiririk. Ermənistanın dağ-mədən sənayesindəki hava və suyun çirklənməsi vaxtilə lokal xarakterli olsa da, artıq onun fəsadları təkcə Cənubi Qafqaz üçün deyil, bütün dünya üçün ciddi təhdidə çevrilib. Ermənistanın mədən sənayesi transsərhəd çayları çirkləndirməklə Şərqi Avropadan Mərkəzi Asiyaya qədər geniş coğrafiyada bir sıra ekoloji problemlərə səbəb olmaqda davam edir. BMT təmiz, sağlam və davamlı ətraf mühiti əsas insan hüququ kimi tanıyır. Qlobal ictimaiyyətin BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olmaq üçün səfərbər olduğu, ekoloji problemlərin həlli üçün səylərini gücləndirdiyi bir vaxtda Ermənistanın bu hərəkətləri Transsərhəd Çaylar Konvensiyası və BMT-nin Avropa İqtisadi Komissiyasının Transsərhəd Kontekstdə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi Konvensiyasının (Espoo Konvensiyası) tələblərini ciddi şəkildə pozur”, – deyə müraciətdə vurğulanıb.
Qeyd olunub ki, yaxın zamanda BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Tərəflər Konfransı – COP29-un Cənubi Qafqaz regionunda, Azərbaycanda keçiriləcəyini nəzərə alaraq, Ermənistan da ətraf mühitə ziyan vuran əməllərdən çəkinməli, bununla da beynəlxalq konvensiyalardan irəli gələn öz öhdəliklərini yerinə yetirməlidir:
“Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının (UNFCCC), iqlim dəyişmələrinə həsr olunmuş əsas beynəlxalq razılaşmanın, inkişaf etmiş ölkələr üçün məcburi emissiyaların azaldılması hədəflərini müəyyən edən UNFCCC ilə əlaqəli beynəlxalq müqavilə olan Kioto Protokolunun, eləcə də UNFCCC çərçivəsində qlobal istiləşməni sənayedən əvvəlki səviyyədən iki dərəcədən çox aşağı səviyyədə məhdudlaşdırmaq məqsədi daşıyan beynəlxalq müqavilə – Paris Sazişinin tərəfi kimi, Ermənistan qlobal miqyasda iqlim dəyişmələri ilə mübarizə aparmaq və planetin qorunmasında qaydalara riayət etmək öhdəliyini götürüb. Biz, Ermənistan hökumətini və Ermənistanın dağ-mədən sənayesi müəssisələrinin məxsus olduğu özəl şirkətləri həmin müəssisələrdə təftiş, qiymətləndirmə və monitorinq işləri aparmaq üçün ekologiya və sağlamlıq sahəsində ixtisaslaşmış beynəlxalq ekspertlərə, o cümlədən qonşu ölkələrdən olan ixtisaslaşmış QHT-lərə şərait yaratmağa çağırırıq”.
“Biz, həmçinin Amulsar (Amuldağ nəzərdə tutulur) qızıl mədənində ekosistem üçün əhəmiyyətli dərəcədə zəhərli və radioaktiv çirklənmə riskləri yaradan mədən işlərinin dayandırılması ilə bağlı Ermənistan və Azərbaycanın vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının bu yaxınlarda Ermənistan hökumətinə və bütün maraqlı şirkətlərə ünvanlanmış müraciətində qeyd olunan dərin narahatlığa da bölüşürük”, – deyə bəyanatda bildirilib.
İmzalar:
| 1. | Məryəm Daneş | Vaşinqton və Li Universiteti, ekofəal | ABŞ |
| 2. | Aleksandr Eames | Planet 2030 təşkilatı | Birləşmiş Krallıq |
| 3. | Saurab Kumar | YOUNGO – BMT-in Gənc İqlim Çempionları | Hindistan |
| 4. | Patsi Stillo | “Partners in Health” təşkilatı | ABŞ |
| 5. | Şəmsiyə Kukanbekova | Stop TB Tərəfdaşlığı | Tacikistan |
| 6. | Kristina Zhorayeva | “AFEW” | Qazaxıstan |
| 7. | Manoj Prabhu | “Dure” | İsveçrə |
| 8. | Erna Yasareviç | “Dostluq körpüləri” | Bosniya və Herseqovina |
| 9. | Met Qarnet | Miçiqan Universiteti, ekofəal | ABŞ |
| 10. | Qleb Yevqeniy | “MADI” | Rusiya |
| 11. | Nikolay Russu | “Gənc Baxış” | Moldova |
| 12. | Fernando Sançes | “Braziliya Tibb Bacıları” Assosasiyası | Braziliya |
| 13. | Prof.Dr.Ejaz Khan | İctimai Səhiyyə və Epidemiologiya üzrə Səhiyyə Xidmətləri Mərkəzi | Pakistan |
| 14. | Mohmad Hüseyn Lon | Beynəlxalq İnsan Hüquqları Komissiyası | İsveçrə |
| 15. | Əhməd Hudu Abdullahi | Afrihealth Optonet Assosasiyası | Nigeriya |
| 16. | Karm Sitro | “Partners in Health” təşkilatı | ABŞ |
| 17. | Ermin Yasareviç | “Dostluq körpüləri” | Bosniya and Hersegovina |
| 18. | Naomi NguemadciIbaue Dabot | “ONG” Çad İqliminin Yaşıl Akademiyası | Çad |
| 19. | Kristina Yakama | “Yaxşı Səhiyyə İcma Təşəbbüsü” Qrupunun rəhbəri | Keniya |
| 20. | Konadu | “Altar” İnam Fondunun rəhbəri | Qana |
| 21. | Peter Owiti | “Wote” Gənclərin İnkişafı Təşkilatının direktoru | Keniya |
| 22. | Zeki Kılıçaslan | İstanbul Vərəm Savaş Dərnəyi | Türkiyə |
| 23. | Sergey Uçayev | “Ishonch və Hayot” | Özbəkistan |
| 24. | Stiven Anquva Şikoli | Kenyanın Vərəm çempionları Şəbəkəsi | Keniya |
| 25. | Şəmsəddin Kuzəçi | Kərkük Mədəniyyəti İctimai birliyi | Türkməneli, İraq |
| 26. | Ere Qabriel Erukudi | ətraf mühit üzrə ekspert, ekofəal | Nigeriya |
| 27. | Festus Ngisipaan | “Kakuma” Sağlamlıq Təhlükəsizliyi Assosasiyası | Keniya |
| 28. | Norman Kagiso Matiting | “TBpeople” | Botsvana |
| 29. | Ezekiel Odeoh | Aqro Ətraf Mühit Fermerləri Assosasiyası (AGEFA) | Keniya |
| 30. | Endalkchew Fekadu | “VHS” təşkilatı | Efiopiya |
| 31. | Əli Iklaqa | “Təbii Eko Paytaxtı” təşkilatı | Nigeriya |
| 32. | Gabriel Ekalale | Asegis İcma Şəbəkəsi | Keniya |
| 33. | Nişan Çavan | İctimai Səhiyyə üzrə ekspert | Hindistan |
| 34. | Alfred Edapal | Lomeds Təşkilatı | Keniya |
| 35. | Çarlz Quist | “Carepol” Fondu | Qana |
| 36. | Rebekka Abulon | “Asegis” İcma şəbəkəsi | Keniya |
| 37. | Filiz Duyar Ağca | Türk Toraks Dərnəyi | Türkiyə |
| 38. | Olorun Femi | “Təbii Eko Paytaxtı” təşkilatı | Nigeriya |
| 39. | EMERI ELIUD | Beynəlxalq TUBAE Təşkilatı | Keniya |
| 40. | Coz Mariya | GEP Fondu | Argentina |
| 41. | Lemaya Lumbasi | “A4ek” QHT | Keniya |
| 41. | Erlina Burhan | Respirator Xəstəliklər üzrə İndoneziya Assosasiyası | İndoneziya |
| 42. | Loçuç Yatu | “TODANYATU” İcma-əsaslı Təşkilatı | Keniya |
| 43. | Karani Franklin | Loyifam Təşkilatı | Keniya |
| 44. | Cozef Ngaukon Açuqa | “Ayok” multi İnkişaf Təşkilatı (AMDO) | Keniya |
| 45. | Con Akinnuba | Ekologiya və İcma İnkişaf Mərkəzi | Nigeriya |
| 46. | Samuel Iro Tomoro | TUNETAD | Keniya |
| 47. | Kolins Mayor Kinyuru | Pamoja TB group | Keniya |
| 48. | Cozef Kilonzo | “BİSK” Gənclər təşkilatı | Keniya |